Jumat, 19 November 2010

25/9/2010


Tujuan Mempelajari Bahasa Banjar adalah Memperoleh gambaran tentang Morfologi (Ilmu bahasa yang mempelajari jenis morfem dan kombinasinya), Sintaksis Bhs banjar meliputi Jenis Morfem, proses morfologi, morfonologis, jenis kata, jenis frase, jenis klausa, pola kalimat.

Morfologi :
Ilmu bahasa yang mempelajari jenis morfem dan kombinasinya

Morfem : satuan bentuk bahasa yang terkecil yang memiliki makna
Contoh BBH, kasia -- kesini
ka - si - a
1 2 3

Frase : Gabungan gramatikal 2 kata atau lebih tanpa melampaui batas fungsi

Contoh : rumah makan à warung makan, rumah sakit à rumah sakit.

Contoh kalimat

Ambilakan pang nak uma wadai di padu (b hulu)

Klausa : gabungan gramatikal 2 kata atau lebih memiliki minimal Subjek dan Predikat

Menurut para Ahli

- Cense : BB digunakan dalam banjarmasin, hulu sungai sampai kutai (kaltim) dan daerah lainnya.

- Den Hamer : Melokalisir bhas Banjarmasin, kalimantan tenggara (pulau laut) sampai kalteng.

Dialek BBH

- HSS, HST, HSU, tapin, rantau.

Sub dialek, amuntai, alabio, kelua, kandangan, tanjung, dan urang bukit

(pedalaman meratus)

Dialek BBK

- Bjm, martapura, pelaihari, tanah bumbu, kotabaru

Sub dialek, Tanjung Seloka, Tanjung Lalak, Tanjung Playar, dll

Perbedaan Kosa Kata dan Ucapan BB

Contoh Kosa Kata

No BBH BBK BI

1 padu dapur dapur

2 hadupan kuyuk anjing

3 ganii kawani/li temani

4 ampah mara arah

5 pawa wadah tempat

6 bungas/ bengkeng/ cantik

langkar bacupa

7 kasia kamari kesini

8 calap tarandam tergenang

Contoh Pengucapan

1 ipuk epok dompet

2 imbir ember ember

3 hakun hakon mau

4 kureng koreng borok

5 ruti rote roti

6 hantas antas pintas

Vokal BB

BBH : a, i, u

BBK : a, i, u, e, o

Vokal BBK memiliki pas kontras (sinifikan)

Contoh ; teken/tikin, umih/omeh

Abjad yg tidak terpakai dalm BB

f, g, v, w, x, z

n n n

ng ny

simbol finotis = ng : jalih à ngalih

JENIS MORFEM BB HULU (M BEBAS DAN TERIKAT)

1. M Bebas ; kata dasar, afiks, kata ulang& kata majemuk

2. M Terikat ; semua afiks

Kata dasar ; uyuh – ka uyuh an

Kata ulang ; uyuh-uyuh

Semua afiks

- prefiks = awalan

- sufiks = akhiran

- infiks = sisipan

- simulfiks = gabungan

1. Morfem Bebas Bersuku 1 s.d 5 (BBH)

MBB1 ; cap/cap, bal/bola, is/es, bak, lem, pun

MBB2 ; rabit/sobek, gawi/kerja, kait, disia

MBB3 ; Karadau/dusta, lintuhut/lutut, batumih/seperlunya, salikih/wadah timba, salawar, malawin

MBB4 ; Kalalawar/kelalawar, kalimpanan/kelilipan, kalimbaran, kalangkala, kalalapun, kalimbatar, karindangan

MBB5 ; Akambarani/menggoda, karambigilan/berbiji-biji, kabuliyangan, tambarangan

2. Morfem Terikat (BBH)

MT secara Morfologis

(prefiks = awalan, sufiks = akhiran, infiks = sisipan, simulfiks = gabungan/awalan +akhiran)

  1. Prefiks/awalan (maN-, paN-, ba-, ta-, di-, sa-, ka-, tapa-, dan taka-) BBH

Variasi bentuk maN- (ma, man, mam, mang, many)

ma + makan = mamakan

man + jual = manjual

mam + banam = mambanam

mang + iris = mangiris

many + nyanyi = manyanyi

Variasi bentuk paN- (pa, pan, pam, pang, pany)

pa + patah = patah

pan + dusta = pandusta

pam + babal = pambabal

pang + guring = pangguring

pany + janak = panjanak

Prefiks/awalan ba-?

ba + banda = babanda, bauyah, baingkut, bailang,

Prefiks/awalan ta-

ta + imbai = taimbai, taundur, taandak, tapaling

Prefiks/awalan di-

di + sambat = diyambat, diyigut,

Prefiks/awalan sa-

sa + sapu = sasapu, saikung, sabiji

Prefiks/awalan ka-

ka + tuju = katuju,

Prefiks/awalan tapa-

tapa + rujuk = taparujuk,m tapaimbai,

Prefiks/awalan taka-

taka + mata = takamata, takahidung, taka rambut, takapipi

  1. Sufiks/akhiran BBH

-i, -akan, -iakan, -an, -nya, -annya

Sufiks –i, Variasi bentuk ; -i à -i, -wi, -yi

Contoh = bawai, laluwi, mamayi, lajui, ganii, kawani

Sufiks –akan, Variasi bentuk ; -akan, -yakan, -wakan

Contoh ; satuakan, dadaiyakan, galawakan, haruakan,

Sufiks –iakan, Variasi bentuk ; -iakan, -wiakan, -yiakan

Contoh ; gawiakan

Sufiks –an, Variasi bentuk ; -an, -yan, -wan

Contoh ; bawaan, matiyan, laluwan

Sufiks –annya, Variasi bentuk ; -annya, -wannya, -yannya

Contoh ; satuakannya, kakawanannya, sadikitannya

  1. Infiks/sisipan
    1. -ur- = ar – Variasi bentuk
    2. -ul - = al – ul variasinya al

Contoh =

Kacak/kuracak/pegang, babak/burabak/melepas, kupak/kulupak/kupas, giming/guliming/pegang,

  1. Simulfiks/awalan+akhiran/gabungan ; afiks yg tdk berbentuk suku kata dan yang ditambahkan/dileburkan pd bentuk dasar.

maN + kata dasar + i dan paN + kt ds + an

Contoh ; manduduki, paurutan

paN – nya = paharatnya

ba – nnya = baganalan

ta – i = taumpati

ta – akan = taiaakan

di – akan = diiaakan

ka – an =

ka – nya =

sa – nya =

sin – nya = sinparakan

REDUPLIKASI ; Pengulangan/disebut juga morfem ulang

Contoh ; rumah-rumah, rurumahan

Rumus ; Rumah + morfem ulang

Rabak rabus/sembrono, tumbang tumbalik, riang riyut, gulang galik, sopan

santun,

Morfem Terikat yang muncul hanya dalam hubungan pembentukan kalimat.

Contoh : Kalimat Sintaksis

Inya datang tumatan sakulahan. (Sufiksnya an, tumatan sakulahan)

S P KT

JENIS MORFEM BB KUALA (M BEBAS DAN TERIKAT)

1. Morfem Bebas bersuku 1 s.d 5 (BBK)

MBB 1 ; yg sangat terbatas jumlahnya ; ja/saja, nang/yang, gin/juga, si/si

MBB 2 ; yg paling banyak dijumpai ; aga/gagap, ancah/kuah, alung/pembungkus,

nelam/permata,tabe/hormat, selup/sandal brhak tnggi

MBB 3 ; yg paling banyak jumlahnya; tatudung/penutup, kurihing, sarakai/diayak,

tumberap/bersama-sama

MBB 4 ; tdk terlalu banyak jumlahnya ; karamunting/jnis buah,paludahan/tempat

ludah

MBB 5 ; yg langka jumlahnya ; Balangkesua, cacurutcucur

2. Morfem Terikat

Morfem terikat secara Morfologis terbagi 3 macam

1) Pada bentuk turunan

Prefiks : maN, paN, ba, ta, di, sa, ka

Variasi : ma, man, mam, mang, many

2) Reduplikasi/ulang

3) Bentuk majemuk


6/11/2010